Uzun yıllar şeriat rejiminin sert cezaları, kadınların otomobil kullanamaması gibi uygulamalarla dünyada tepki çeken Suudi Arabistan baş döndürücü bir değişim yaşıyor. Bunun fikir babası ise ekonomiyi petrole bağımlılıktan kurtarıp Suudi Arabistan’ı birçok farklı alanda dünyada söz sahibi ülkeler arasına sokmak isteyen Prens Selman. Muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın 2018’de Türkiye’de öldürülmesiyle dünyada bir nefret objesine dönüşen prens için sular durulmuşa benziyor. Prens, Vizyon 2030 adlı projesiyle Suudi Arabistan’ı sanat, moda, müzik alanında dünyaya entegre etmek için eşi benzeri görülmemiş projelere imza atarken uluslararası camiaya yeniden göz kırpıyor. Tüm bu kültürel değişim/dönüşüm Kaşıkçı cinayetinden iki yıl sonra Kültür Bakanlığı bünyesinde kurulan 11 farklı komisyon aracılığıyla hayata geçiyor. Yine bu ülke için şaşırtıcı bir şekilde bu komisyonların birçoğunun başında kadınlar yer alıyor. Sadece 3 yıl içinde ülkede inanılması güç bir değişimi getiren bu komisyonlara ve yaptıklarına gelin birlikte bakalım:
5 YIL YASAKTAN SONRA MÜZİK ZORUNLU DERS
Oksijenden Uğur Koçbaş’ın haberine göre, Suudi müziğini genişletmeye odaklanan bir komisyonun varlığı büyük bir değişimi temsil ediyor. Çünkü beş yıl öncesine kadar Suudi Arabistan’da müzik yasaktı. Şimdi ise okullarda 1.3 milyon Suudi çocuğun müzik dersi alması hedefleniyor. 26 bin 500 öğretmen müzik öğretmek üzere eğitildi. Anaokulu, ilkokul ve ortaokulda müzik zorunlu ders oldu. 4 üniversitede konservatuvar açıldı. 15-24 yaş arası gençlerin neredeyse yüzde 20’si artık müzik aleti sahibi. Müzik sektörünü geliştirmek için İngiltere’de bağımsız sanatçıların oluşturduğu AIM platformunu 6 yıldır yöneten Paul Pacifico komisyon başkanı olarak atandı. 2030 yılına kadar 65.000 kişiye istihdam yaratacak 60 girişimden oluşan Suudi Arabistan’ın ilk müzik stratejisi açıklandı. Halka açık konserlerin teşvik edileceği ve destekleneceği ilan edildi. Pacifico, “Suudi Arabistan’da işler değişiyor, bu yüzden krallık bütün bir müzik segmenti oluşturmak istiyor” dedi. Hevesli sanatçılara benzersiz ve istisnai müzik yaratma konusunda rehberlik etmek üzere tasarlanmış Moja programı aracılığıyla, eğitmenler ve sektör uzmanları tarafından 100 genç müzisyen yetiştirilmesi hedefleniyor. Slogan ise ‘Bu Senin Zamanın’ olarak seçildi.
Suudiler artık yıllık yüzde 25 kayıtlı müzik geliri artışıyla bölgenin en hızlı büyüyen ülkesi. Riyad’ın dışındaki bir çöl alanının Kasım 2022’de dünyanın en büyük rave dans partilerinden birine ev sahipliği yapmasının ardından, şehir şu anda 64 milyar dolardan fazla eğlence yatırımı görüyor. Bu yatırım fonunun büyük bir kısmı canlı müzik endüstrisinin desteklenmesine harcanacak. Komisyon ayrıca ülkeyi küresel sahnede temsil edecek dünya standartlarında 10 müzik yeteneğini bulmak için XELEMENT ile Suudi Arabistan’ın şimdiye kadarki en büyük yetenek arayışına sponsor oldu. 26 bin genç yarıştı. Riyad’da bir ‘Avrupa Müzik Haftası’ organize edildi. Ayrıca Suudi Ulusal Orkestrası ve Korosu ile Suudi Gösteri Sanatları Topluluğu, Amerikan caz topluluğu Dizzy Gillespie All-Stars ile birlikte performans sergiledi.
MODERN SANATLAR DEVRİMİ
Dünyanın dört bir yanındaki müze ve sanat galerilerini yönetmiş, 1992-2008 yılları arasında Metropolitan Sanat Müzesi’nde 16 yıl çalışmış ödüllü bir İtalyan isim Stefano Carboni ile komisyon başkanlığı için anlaşıldı. Avrupa Birliği’nden tarihi eser koruma ve küratörlük uzmanları ülkeye davet edildi. Müzecilik alanında devrim yaratmayı amaçlayan vizyoner bir strateji açıklandı. Suudi Arabistan Modern Sanatlar Müzesi bu stratejinin en önemli göstergesi olarak inşa edildi. İki yıl içinde ülkede 4 yeni müze açılacağı ilan edildi.
İLK SUUDİ OPERASI
Krallıkta ‘sanatı takdir edecek, tiyatroya ve sinemaya gidecek yeni bir sanatsever nesil yaratma’ hedefiyle kurulan komisyona Kültür Bakanı bizzat başkanlık ediyor. Bu kapsamda tiyatro oyuncularını, dernekleri, tiyatro gruplarını desteklemek için Sitar isimli bir program başlatıldı. Devlet okullarında tiyatro dersleri vermek üzere 25 bin öğretmen yetiştirileceği açıklandı. Her yıl düzenlenecek olan Riyad Tiyatro Festivali ilan edildi. Suudi Arabistan’ın ilk opera eseri olan ve İslam öncesi dönemde Arap tarihinde ünlü bir karakteri anlatan ‘Zarqa Al-Yamama’ Operası Londra’da Suudi Kültür Bakanı tarafından duyuruldu. Opera, Arap ve Batı müziği unsurlarını opera dünyasında ilk kez bir araya getiren eser olarak bu ay içinde sahnelendi.
Operanın müzikal parçalarını Dresden Senfoni Orkestrası seslendirdi. Çek Filarmoni Korosu hikayedeki olaylara kendine özgü vokalleriyle eşlik etti. İsviçreli yönetmen Daniele Finzi Pasca ise operanın tüm detaylarını yönetme görevini üstlendi. Uluslararası opera bestecisi Lee Bradshaw, bu destansı hikâyenin melodilerini, bazı geleneksel unsurlardan ilham alarak çağdaş bir çerçeveyle bir araya getirdi.
SUUDİ MANGASI
Başında 5 romanıyla uluslararası ödüller alan Suudi edebiyatçı Dr. Mohammed Hasan Alwan bulunuyor. Henüz 30’lu yaşlarında olan isim ilk iş olarak toplumda okumayı teşvik etmek amacıyla “Herkes için Kitap” girişimini başlattı.
Ülke genelinde kitap otomatları devreye sokuldu. Alwan, “Özellikle yeni neslin okumaya yönelik geleneksel bakış açısını değiştirmek için bilgi ürünlerini kitap otomatları aracılığıyla erişilebilir hale getirmeye çalışıyoruz” dedi. Gençlerin ilgisini cezbetmek için Suudi edebiyatının 5 eserinin ‘manga’ formatında yayınlanacağını duyurdu. Bu projeye ‘Manga Arabia’ adı verildi. 2023’te 3 büyük kitap fuarı düzenlendi. Medine, Riyad ve Cidde fuarları, yaklaşık 400 pavyona dağılmış 1.000’den fazla yerel ve Arap yayınevinin katılımıyla gerçekleşti. Komisyon araştırmacıları felsefi çalışmalar yapmaya ve bunları felsefe camiasındaki hakemli ve prestijli dergilerde yayınlamaya teşvik ederek Suudi Arabistan’daki felsefe sektörünü desteklediğini duyurdu. Komisyon, bilim felsefesi, metafizik, din felsefesi, yapay zeka felsefesi gibi alanlarda çalışmalara teşvik verileceğini açıkladı. Çin ile önde gelen klasik edebiyat kitaplarının Arapçadan Çinceye veya tersi şekilde çevrilmesi için anlaşma imzalandı.
BİKİNİLİ DEFİLENİN ARKASINDAKİ TÜRK
Belki de ülkedeki değişimi en çarpıcı şekilde ortaya koyan komisyon. Başında GAP, Gucci ve Swarovski gibi markalarda yöneticilik yapmış, dünyada modaya yön veren 500 isim arasında seçilen Burak Çakmak isimli bir Türk var. Kendisi Oksijen’in bir önceki sayısında geniş yer verdiğimiz Suudi Arabistan’ın ilk bikinili moda defilesinin fikir babası. Çakmak, Parsons Moda Tasarım Okulu’nda moda dekanı olarak beş yıl görev yaptıktan sonra Suudilerin teklifiyle bu göreve geldi. O defile o kadar büyük yankı uyandırdı ki Suudi Devlet Haber Ajansı SPA bile defile için ‘kültürel ve ekonomik bir dönüm noktası’ yorumunu yaptı. Moda Komisyonu ayrıca bu sektörde 100 Suudi markası oluşturma hedefi koydu.
Program kapsamında 100 Suudi moda tasarımcısı, uluslararası moda endüstrisinin en deneyimli uzmanları tarafından yönetilen, bir yıl sürecek titiz bir çalışmaya katılmak üzere seçildi. Katılımcılar, LVMH, Kering, Valentino Groups, Chanel Limited, Calvin Klein, Tom Ford, Bulgari, Camper ve Swarovski gibi önde gelen modaevlerinin yanı sıra Central St. Martins, Royal College of Art, Bocconi, London School of Economics, Yale ve Parsons’tan eğitim deneyimi olan uluslararası bir uzman ekibinden eğitim alıyorlar. Dünyada modaya yön veren Vogue dergisi ile yapılan anlaşma kapsamında Vogue sadece medya desteği sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda moda markalarının editoryal yaklaşımı ve sosyal medyayı en iyi şekilde nasıl kullanacaklarını anlamaları için kritik içgörüler sağlayıp ortak markalı etkinliklerle destek veriyor.
KADIN SANATÇILARDAN SOKAK SANATLARI FESTİVALİ
Christie’s ve Phillips gibi müzayede evlerinde görev yapmış olan kadın çağdaş sanat uzmanı Dina Amin komisyonun başına getirildi. Hedef Suudi Arabistan’a görsel sanat alanında bir rönesans yaşatmak olarak belirlendi. Riyad sokak sanatları festivalinde 15 yıldır terk edilmiş haldeki bir bina sanat galerisine dönüştürüldü. 30’dan fazla uluslararası, bölgesel ve yerel sanatçının eserleri sergilendi. Festivalin küratörlüğünü kadın sokak sanatçısı Basmah Felemban yaptı. Sergilenen eserlerin bazılarının şehir meydanlarına ve parklara kalıcı olarak yerleştirilmesine karar verildi.
JAPONYA İLE İŞ BİRLİĞİ
ABD’deki Connecticut Üniversitesi’nden Jasir Al-Harbash, zanaat ve el sanatları sektörünün dokümantasyonu, pazarlanması ve kurumsal yapılanmasına yönelik projelerden sorumlu başkan olarak atandı. Suudi Arabistan UNESCO Dünya Miras Komitesi’nin ‘istisnai toplantısına’ 195 ülkeden 3 bin katılımcıyla ev sahipliği yaptı. Komisyon, Al-Jouf ve Tabuk bölgelerindeki İslam öncesi alanlarda arkeolojik araştırmalar yapmak üzere Japonya’daki Kanazawa Üniversitesi ile ortaklık kurdu.
CANNES’DA İLK SUUDİ FİLMİ
2017 yılına kadar 35 yıllık bir sinema yasağı olan Suudi Arabistan şimdi bölgenin Hollywood’u olmak için yarışıyor. Ülke, sıfırdan yerel bir film ve TV endüstrisi oluşturmak için şimdiden 234 milyon dolar harcadı. Önümüzdeki beş yıl içinde ülkede 350 sinema salonunda 2.500 perde açılması ve 2030 yılına kadar 30.000’den fazla istihdam yaratılması hedefleniyor. Kamu Yatırım Fonu’na ait Saudi Entertainment Ventures, Tabuk bölgesinde eşsiz bir eğlence merkezi yaratmayı hedefliyor. Geçen yıl kasım ayında, bir zamanlar eğlence ve filmler üzerindeki katı sansürüyle bilinen Suudi Arabistan, en büyük uluslararası film festivallerinden biri olan Kızıldeniz Film Festivali’ne ev sahipliği yaptı. Bu amaçla kurulan ve başında ödüllü bir film yapımcısı olan Abdullah Al Eyyaf Al-Qahtani bulunan komisyon ‘Film Saudi’ projesi kapsamında Suudi Arabistan’daki film prodüksiyon maliyetlerinde %40’a varan nakit iadesi sunarak ülkede film sektörünü hareketlendirmeyi amaçladı. Yerel içeriği zenginleştirmek için Daw isimli bir yapım şirketine teşvik programı başlatıldı.
Ülkenin gelişmekte olan film endüstrisi için çığır açan bir gelişme olarak, yönetmen Tevfik el Zeydi’nin dram filmi ‘Norah’ Cannes Film Festivali’nin resmi listesine girdi. Bu, festivalin 77 yıllık tarihinde bir Suudi filmi için ilk oldu. 1990’ların Suudi Arabistan’ında geçen ‘Norah’, ücra bir köyde yaşayan okuma yazma bilmeyen yetim bir genç kadının yolculuğunu anlatıyor. Film, görücü usulü evlilik, toplumsal kısıtlamalar ve kendini ifade etme arayışı gibi temaları irdeliyor. Prens Selman ile ünlü aktör Johnny Depp’in yakınlığı biliniyor. İki kez ülkede ağırlanan ve Kızıldeniz Film Festivali’nin onur konuğu olan Depp, ‘Suudi Arabistan’daki kültürel değişime bizzat şahit oldum’ demişti.
SESLİ KÜTÜPHANELER
Suudi nüfusunu daha çok kitap okumaya sevk etmek için 27 ülkenin kütüphane sistemleri üzerinde araştırma yapıldı. Dijital ve çocuk halk kütüphaneleri tasarlamak, özel kütüphaneler için elektronik bir platform oluşturmak gibi 35 farklı girişim açıklandı. Ülkenin dört bir yanına 153 ‘kültür evi’ inşa edileceği belirtildi. Kültür evleri, öğrenme alanları, çocuk tiyatrosu, ana sahne ve okuma alanları içeren bir kütüphane gibi çeşitli bölümlere sahip. Kitap özetlerini dijital formatta sergilemek için bir proje başlatıldı ve 115.000 kitap tamamlandı. Park ve bahçelerde sesli kütüphane kabinleri oluşturuldu. “Masmou” kabinleri, kullanıcıların kategorilere göre içeriğe göz atarak cep telefonu aracılığıyla ses içeriğini dinlemelerine olanak tanıyor. Kullanıcılar daha sonra QR kodunu tarayarak ses dosyasının tamamını cep telefonu üzerinden dinleyebiliyor.
DEĞİŞİMİ REKOR PETROL GELİRİYLE YÖNETİYOR
Suudi Prens Selman (38), Vizyon 2030 projesiyle bölgede dergi kapaklarını süslerken turizm, altyapı, konut ve yeni şehirleri konu alan 1.4 trilyon dolarlık dev yatırımlar için finansman da dünyanın en kârlı şirketinden geliyor. 2016 mali yılından 2023 mali yılına kadar Suudi petrol şirketi Aramco, dünyadaki diğer tüm şirketlerden daha fazla, 722 milyar dolar kâr elde etti. (Kâr makinesi olarak bilinen Apple, 558 milyar dolarla çok gerilerde kalıyor.) 2022’deki 159 milyar dolarlık kârı, herhangi bir şirket tarafından rapor edilen en kârlı yıl oldu. Aramco 440 milyar dolarlık cirosuyla Suudi ekonomisinin yüzde 40’ına hakim.
DEĞİŞİMİN KADINLARI
Dina Amin: Uluslararası müzayede evlerinde sanat uzmanı olarak çalışan Amin, görsel sanatlarda değişime liderlik edecek.
Mayada Badr: Gastronomi sektörünü geliştirmek amacıyla New York ve Paris’ten diplomalı şef Mayada Badr seçildi.
Sumayah Al-Solaiman: ABD’deki MIT mezunu Dr. Sumayah Al-Solaiman mimarlıkta gelenek ve fütürizmi bir araya getirecek.
Haya Alhejailan: Suudi bir kadın müzisyen olan Haya Alhejailan krallıktaki performans sanatları reformunun yüzlerinden oldu.
Basmah Felemban: Suudi Arabistan’da ilk kez düzenlenen sokak sanatları festivalinin küratörü olarak Basmah Felemban seçildi.
YAPAY ZEKA DR. LATİFA’YA EMANET
Suudi Arabistan yapay zeka konusunda da bir stratejik vizyon planı açıklayarak BM danışma organına katıldı. Liverpool Üniversitesi’nde yapay zeka konusunda dersler veren Dr. Latifa bint Mohammad Al-Abdulkareem projenin başına geçirildi.
Kadın akademisyen yapay zeka etiği alanında 100 parlak kadından biri ve Forbes listesinde 21. yüzyıl yapay zeka hareketini tanımlayan kadınlardan biri olarak seçildi. Fortune dergisine göre Suudi Arabistan 40 milyar dolarlık bir yapay zeka yatırımı çekebilir.
patronlardunyasi.com
